O ile główną aktywnością pięciolatka jest zabawa i to poprzez nią dzieci uczą się (uczenie się okazjonalne), o tyle u sześciolatka możemy zaobserwować początki zamierzonego uczenia się – celem działania, które podejmuje dziecko, jest świadome zapamiętanie, nauczenie się czynności czy treści poleconych przez nauczyciela. Polecenie to i podjęte działanie wcale nie musi sprawiać dziecku przyjemności. Powoli zaczyna kształtować się w nim poczucie obowiązku związanego z rolą ucznia.
MOTORYKA DUŻA – SPRAWNOŚĆ RUCHOWA (lokomocja, ruchy całego ciała)
– występuje u nich głód ruchu, zwłaszcza u chłopców, bez aktywności ruchowej trudniej im skupić uwagę
– biegają, skaczą szybko i zwinnie, mają już skoordynowane ruchy
– potrafią rozhuśtać się na huśtawce na sznurach
– utrzymują równowagę skacząc do przodu na jednej nodze (około 2 metry)
– przechodzą „stopkami” po narysowanej linii (1-2 metry) lekko chwiejąc się
MOTORYKA MAŁA – sprawność rąk (manipulacja)
ponieważ nastąpił pierwszy etap kostnienia nadgarstka, wszystkie ruchy rąk dziecka nabierają płynności, lepsza jest koordynacja ruchów rąk i koordynacja wzrokowo-ruchowa
samoobsługa:
– przy jedzeniu prawidłowo trzyma sztućce, zaczyna posługiwać się nożem
– rozpoznaje przód i tył ubrania, szybko i sprawnie potrafi się ubrać, wiąże kokardkę, próbuje rozpinać i zapinać niewidoczne guziki
– płynnymi ruchami rąk myje i wyciera twarz, ręce, myje całe ciało w kąpieli, starannie myje zęby, czesze się, daje sobie radę w toalecie, potrafi starannie się wytrzeć
czynności narzędziowe
– potrafi wycierać do sucha naczynia, ścierać kurze, zamiatać
– próbuje nawlekać igłę
– wykonuje z plasteliny różne figurki – zwierzęta, owoce, ludziki
– poprawnie składa kartkę na pół (jeszcze trochę nierówno)
– wycina nożyczkami po liniach falistych, wycina serwetki z papieru
czynności grafomotoryczne:
– coraz częściej dziecko samo odwzorowuje drukowane litery, zaczyna zwracać uwagę na położenie liter w przestrzeni, częściej zaczyna samo rysować i dba o jakość prac
– bez kłopotów rysuje szlaczki składające się z linii prostych, potrafi już rysować według wzoru szlaczki literopodobne i inne linie faliste
– potrafi wg wzoru narysować romb
– potrafi na rysunkach dowolnych rysować postacie z wszystkimi częściami ciała, dwuwymiarowe kończyny, elementy krajobrazu, płynne, faliste obłoki, trawę, kwiaty, zwierzęta itp. ; coraz bardziej poprawne proporcje – ruchy ręki podczas rysowania są płynne
Podczas rysowania i pisania ręce dzieci mniej się już męczą, ale jeszcze konieczny jest odpoczynek. Staranność jest lepsza, gdy dziecko jest wypoczęte.
Obowiązuje zasada: częste rysowanie, ale krótko i z pochwałami za wysiłek, wówczas ćwiczenia odniosą skutek, a dziecko będzie uczulone na staranne wykonanie pracy.
LATERALIZACJA (stronność)
dziecko ponadsześcioletnie powinno już mieć ustaloną lateralizację.
WŁAŚCIWOŚCI ROZWOJU PSYCHICZNEGO – POZIOM ROZWOJU PROCESÓW POZNAWCZYCH
Na skutek skoku rozwojowego (między 5 a 6 rokiem życia) i szybszego dojrzewania mózgu, u dziecka sześcioletniego zachodzą istotne zmiany we wszystkich procesach psychicznych.
CECHY UWAGI DZIECI SZEŚCIOLETNICH
– przeważa jeszcze uwaga mimowolna, ale występują już początki uwagi dowolnej, dziecko na polecenie To jest ważne, zwróć na to uwagę – świadomie kieruje uwagę na wskazany obiekt
– wydłuża się czas skupienia uwagi – na zajęciach dydaktycznych – około 20 min, a po kilku miesiącach 30 minut, potem potrzebuje ruchu dla odpoczynku
– stopniowo koncentracja uwagi na czynnościach szkolnych staje się lepsza
– obserwuje się początki podzielności uwagi
CECHY PAMIĘCI SZEŚCIOLATKÓW
– początki pamięci dowolnej – dzieci stają się zdolne do świadomego zapamiętywania informacji na polecenie dorosłego, zaczynają pamiętać o obowiązkach, zaleca się kształtowanie poczucia obowiązku
– gotowość pamięci jest nadal mała – należy pomóc dziecku w przypomnieniu sobie informacji
SPOSTRZEGANIE
dzięki dojrzewaniu odpowiednich struktur kory mózgowej, a także dzięki uprzednim doświadczeniom, znaczenie wzrastają możliwości spostrzegania analityczno-syntetycznego zarówno w spostrzeganiu wzrokowych, jak i słuchowym. Po okresie skoku rozwojowego utrzymujące się trudności i duża niechęć dziecka do zajęć wymagających spostrzegania wzrokowego lub słuchowego mogą już świadczyć o ryzyku dysleksji.
Spostrzeganie wzrokowe
– na obrazku dzieci spostrzegają stosunki przestrzenne i nazywają je (używając przyimków: na, pod, za, w, przed)*
– poprawnie nazywają podstawowe barwy
– poprawnie nazywają figury geometryczne (koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt, krzyżyk)*
– w większości przypadków uwzględniają położenie elementów w przestrzeni, poprawnie nazywając – lewo – prawo – góra – dół*
– potrafią narysować według wzoru figury wpisane jedne w drugie*
– potrafią złożyć obrazek z kilkunastu części, układać puzzle z ok 100 elementów, znaleźć kilkanaście różnic między podobnymi obrazkami*
Spostrzeganie słuchowe (dźwięki mowy, rytm i rym)
– poprawnie wymawiają słowa
– analizują wyraz złożony z 3-4 sylab (czyli dzielą na sylaby) i dokonują syntezy sylabowej (gdy pani mówi: „ka-ru-ze-la”, dziecko wie, że to „karuzela”)*
– wysłuchują głoski w nagłosie (czyli pierwsza głoska) i wygłosie (czyli ostatnia głoska – po ćwiczeniach), czasami zamiast głoski podają sylabę*
– potrafią podać nazwy przedmiotów rozpoczynających się daną sylabą i głoską, potrafią wskazać je w otoczeniu*
– dopasowują proste rymy*
– odtwarzają i kontynuują proste rytmy (klaskanie, tupanie, uderzanie w coś – np. xxLxxLxxL, gdzie x=klaśnięcie, L=tupnięcie)*
Taki poziom czynności spostrzegania wzrokowego i słuchowego jak przedstawiony wyżej jest warunkiem koniecznym do opanowania podstaw nauki szkolnej – czytania i pisania.
LICZENIE SZEŚCIOLATKÓW
– większość dzieci przelicza elementy z przekroczeniem progu dziesiątkowego, przeliczając – dotykają elementów, ostatni liczebnik odnoszą do wielkości zbioru*
– na polecenie dodają i odejmują elementy w granicach 10 (często już w pamięci)*
– zbiór złożony z kilkunastu elementów potrafią podzielić po równo na dwie lub trzy części („Rozdziel te jabłuszka sprawiedliwie między mnie a ciebie” (liczba parzysta) lub „Masz trzy garaże. Zaparkuj samochody tak, by każdy miał miejsce w garażu”)*
– rozumieją symbole operacji na liczbach (+, – , =)
– stosują właściwe nazwy figur geometrycznych*
– rozumieją i rozwiązują proste zadania tekstowe (Np. Basia z Jankiem poszli na grzyby. Basia znalazła 3 grzybki, a jej brat 2. Ile grzybków dzieci przyniosły z lasu?itp.)*
Opracowano na podstawie „Diagnoza dojrzałości szkolnej” B. Janiszewskiej, wyd. WSiP.
Wydano na prośbę rodziców.
Symbolem (*) oznaczono, jakie ćwiczenia można wykonywać w domu.